مقدمه
بی اعتمادی و سوء ظن فراگیر به دیگران به طوری که انگیزه های آنها به صورت بد خواهانه برداشت می شود در اوایل بزگسالی شروع می شود و در موقعیت های مختلف وجود دارد .
علائم ظاهری افراد پارانویید در صورت و چهره
چهره و حرکات صورت ِ افراد مبتلا به پارانویید هم با افراد عادی متفاوت است ، آنها همواره با شک و تردید و سوء ظن به دیگران نگاه می کنند و نگاه های زیرچشمی ، بدون اینکه دیگران متوجه باشند از ویژگی های بارز افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید است .
در بسیاری موارد ممکن است شما در اتاق خودتان مشغول جابجا کردن لوازم و یا وسایل شخصی خود و کاملا سرگرم کار خودتان باشید و با خود شعری را زمزمه کنید بدون آنکه قصد و نیتی خاص پشت این زمزمه وجود داشته باشد ولی یکباره متوجه می شوید که فردی مثل خواهر ، برادر ، مادر و یا فرد دیگری که با شما زندگی می کند و اختلال پارانویید دارد ، در حال نگاه های زیرچشمی و گزیدن لب و دهان و یا جویدن ناخن های خود است و ابروانی بالا و پایین به صورت خود دارد و با حرص و خشم نفس می کشد .
دقیقا همین جاست که شما اگر قدری مطالعه در مورد اختلال پارانویید داشته باشید به راحتی می توانید متوجه شوید که فرد مبتلا ، حالتهایی غیرعادی و غیر معمول در چهرهء خود دارد .
شاید بهتر است بگوییم افراد مبتلا به اختلال پارانویید همواره در حال خود خوری و افکار شک و تردید هستند و این افکار به راحتی در ظاهر و صورت نمایان می گردد ، برخلاف این که خودشان فکر می کنند کسی از صورت و ظاهر آنها نمی تواند بفهمد که چه چیزی در دلشان می گذرد .
عمدتا آنها سعی دارند ظاهر و صورت خود را به گونه ای آرایش کنند که دیگران به افکار پنهان ِ شک و تردیدشان پی نبرند ، غافل از اینکه چنین چیزی میسر نمی گردد چون این افکار انسان است که ظاهر و صورت او را به لحاظ آرامش و یا خشم شکل می دهد .
در همین راستا اگر فردی همواره در افکار سوء ظن و تردید و شک و گمان نسبت به دیگران و اطرافیان خود باشد ، این افکار و این تردیدها در چهره و در اعمال و رفتار و در کلام و تمامی لحظات فرد نمایان می گردد و دیگران هم در معرض خطر رفتارهای بد و ترکش های این افراد مبتلا به پارانویید قرار گرفته و گریزی ندارند .
علائم ظاهری افراد پارانویید در رفتار
افراد مبتلا به اختلال شخصیت بدگمان یا همان پارانویید ، همواره به دیگران بی اعتماد هستند و شکاکیت یکی از شاخص های اصلی این افراد است .
به همین دلیل ، آنها همواره درگیر ظن و گمان بد بوده و دیگران را دشمنانی می پندارند که قصد دارند به ایشان آسیب بزنند . بنابراین در تمامی رفتارهای خود حالت تدافعی دارند و در برابر کوچکترین جمله از دیگران ابتدا احساس اهانت کرده و سپس جبهه می گیرند و شروع به جروبحث می کنند ، تقریبا می توانیم بگوییم این افراد صرفا زمانی که در خواب هستند و ارتباطی با دنیای پیرامون خود ندارند ، جروبحث کلامی نمی کنند ، و این درحالی است که افراد مبتلا به پارانویید حتی در خواب هم افکار سوء ظن و بدگمانی و شک و تردید را دارند و عمدتا اگر میهمانی در منزل خود داشته باشند ، خوابی عمیق و مطلوب نخواهند داشت .
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید ، مدام با همسر و فرزندان خود و یا هرکسی که دم دستشان باشد جر و بحث می کنند و دعوا و مرافعه بر سر جزیی ترین و پیش پا افتاده ترین موضوعات راه می اندازند .
این افراد مدام در حال سرک کشیدن به بیرون خانه و یا گوش دادن به حرف های همسایه ها و نگاه از چشمی درب ورودی هستند که بفهمند دیگران چه می گویند و یا چه انجام می دهند .
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید خشک و متعصب و خشمگین هستند و تحریک پذیری بالایی دارند به طرزی که با کوجکترین حرفی که شاید ربطی با آنان هم ندارد به حالت صد درصد تحریک و عصبانی می شوند و شروع به جروبحث می کنند و واکنش های شدیدی نشان می دهند و همه را به جان هم می اندازند.
این افراد همواره در تلاش هستند که مدارکی دال بر نقض قانون از دیگران جمع آوری کنند تا روزی روزگاری به کارشان بیاید و برعلیه افراد سوء استفاده کنند . آنها بد عنق و اهل دعوا و مرافعه هستند.
سرک کشیدن و فضولی و دخالت به حریم خصوصی دیگران و یا فضای شخصی دیگران از رفتارهای روتینی است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید برایشان بسیار عادی و نرمال است و خودشان را برای انجام این رفتار محق می دانند .
آنها هیچ حریم خصوصی ای برای دیگران قائل نیستند و مدعی هستند که من باید از همه چیز خبر داشته باشم .
علائم ظاهری افراد پارانویید در شیوه صحبت کردن
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید اغلب متخاصم هستند و خشمگین و در شیوهء صحبت کردن خود همواره تحکم دارند و از خود بسیار تعریف و مبالغه می کنند ، زمینه های شک و تردید و دشمنی به طرز آشکاری در صحبت های این افراد دیده می شود .
قانون مداری و طرفداری از قانون به طرز مبالغه آمیز و به رخ کشیدن آن در این بیماران به طرز افراطی نمایان است ، گویی عمل به قانون و یا پیروی از آن ، کار خارق العاده ای است که فقط این افراد انجام می دهند و دیگران همه بدون قانون زندگی می کنند .
شیوه ی صحبت کردن مبالغه آمیز در مورد تمامی موضوعات از دیگر رفتارهایی است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید دارند
این افراد از کلماتی مانند توهین ، اهانت آمیز ، بی ادبانه ، دشمنی و یا واژه هایی از این قبیل که به حرفهای دیگران نسبت می دهند در صحبت های خود بسیار استفاده می کنند که به همه ثابت کنند که من می فهمم که فلان کس با من توهین آمیز رفتار می کند .
فرد مبتلا به قدری خسته کننده و آزار دهنده است که کسی نمی توان در کنارش آرامش داشته باشد .
این بیماران همواره از دیگران خبرچینی می خواهند و مرتب می پرسند که فلانی پشت سرمن چه می گفت و یا ممکن است صحبت هایی را مطرح کنند که نیت زیرزبان کشی از دیگران داشته باشد .
فردی را می شناسم که خواهر کوچکش را که ۴ سال بیشتر نداشته به خانه ی خود می برد و برایش اسباب بازی های ارزان قمیت می خرید و از او می پرسید که برای من بگو که مادر یا پدر و یا خواهر و برادرها پشت سرمن چه می گویند و سپس صحبت های یک کودک خردسال را ملاکی برای شناخت دیگران قرار می داد و جنگ و جدال هایی عجیب و غریب راه می انداخت !
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید علاوه بر صحبت های تحکم آمیز ، با صدای بلند حرف می زنند و حرف های تکراری آنها شنونده را خسته می کند و کافیست که شنونده از جلوی آنها کنار رود تا برایشان چای بیاورد ، آنها همین رفتار دوستانه را نیز توهین انگاشته و مدت ها کینه به دل می گیرند و قهر می کنند .
علائم ظاهری افراد پارانویید در انجام انتخاب ها
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید به همه چیز ، همه کس سوء ظن دارند و بدگمان هستند ، آنها حتی به انتخاب های خود هم شک می کنند و از آن پشیمان می شوند ، گویی همیشه این مرغ همسایه است که غاز است ، ناراضی و طلبکار بودن یکی دیگر از ویژگی های این افراد است .
ازدواج یکی از مهم ترین انتخاب های زندگی انسان هاست که قطعا با دقت بسیاری انجام می گیرد ، اما افراد مبتلا به اختلال پارانویید حتی در مورد انتخابِ ازدواج خود که همسرشان باشد نیز با سوء ظن مواجه هستند و او را خیانت کار و دروغگو می پندارند و نسبت به همسر خود موضع گیری کرده و همواره خشمگین و ناراضی هستند و به دیگران نیز می گویند او قصد جان ِ مرا دارد و من از او می ترسم نکند بلایی سرم بیاورد ، در نتیجه حتی در کنار همسر خود هم گوش بزنگ و با یک چشم به خواب می روند .
در زمان انتخاب یک کالا و یا یک منزل مسکونی و یا خودرو و یا هر چیز دیگری ، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید فکر می کنند که فروشنده قصد کلاه گذاری برسرشان را دارد و می خواهد کالای بی ارزش و بدرد نخور خود را با قیمت گزاف ، با مکر و حیله به آنها بفروشد .
در نتیجه از چندین جای متفاوت قیمت می گیرند و از افراد مختلف در مورد خرید یک کالای معمولی پرس و جو می کنند ولی در انتها هم با شک و تردید به کالا نگاه کرده و فروشنده را متهم به گرانفروشی و بدجنسی و هزار برچسب بد می کنند و می گویند همه ی اینها دزد و بد جنس هستند .
علائم ظاهری افراد پارانویید در سبک زندگی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید عمدتا سبک زندگی تاریک و خسته کننده ای دارند و شادی ، رنگی در زندگی آنها ندارد ، این افراد معمولا تنها و در انزوا بسر می برند و دوستان زیادی ندارند .
این بیماران حتی به نزدیک ترین افراد خانواده ی خود شک و سوء ظن دارند و نمی توانند رابطه ای عمیق با آنها داشته باشند و عمدتا رفت و آمدهایشان با فامیل و کسان خود بسیار پر دردسر و پر حرف و حدیث است در نتیجه فامیل ترجیح می دهند زیاد دور و بر اینها نباشند و خود را گرفتار نگاه های پر از شک و تردید و تلخی های وجودشان نکنند ، بنابراین فرد بیمار را با ویژگی هایش تنها می گذارند و عطایش را به لقایش می بخشند و در نوع خیلی خوب شاید در حد یک دیدار سال نو و یا یک تلفن و احوالپرسی اکتفا کنند ، وگرنه که به دلیل سوء ظن و توهین انگاشتن رفتار دیگران ، معمولا افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید ، سالیان سال با همه فامیل حتی خواهر و برادر خود قهر می کنند و تنهایی و انزوا را برمی گزینند .
در مورد شبکه دوستان نیز افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید عمدتا ارتباطی که شامل یک دوستی پایدار و طولانی مدت باشد ندارند و ترجیح اکیدشان این است که دوستی تا پشت درب خانه و هیچ دوستی را نباید به خانه و زندگی و حریم خود راه بدهی .
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید شعار بسیار معروفی دارند که همواره می گویین : سلام گرگ بی طمع نیست … و دیگران را گرگهایی می پندارند که اگر به سمتشان می آیند حتما با قصد و نیتی است و برای شان خوابی دیده است !
این افراد معتقدند که به هیچکس نباید اسرار خودت را بگویی و مهم ترین نصیحتی که به دیگران می کنند این است که هیچکس دوست تو نیست حواست باشد که ضربه نخوری ، همه آدمها می خواهند به تو آسیب بزنند و از تو سوء استفاده کنند ، یا نیت سوء برای جانت دارند و یا نیت سوء برای مالت دارند و یا می خواهند از تو مجانی کار بکشند .
در نتیجه فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید وقتی در چنین طرز تفکری زندگی می کند قطعا نمی تواند دوستان زیادی داشته باشد چون هیچ کس حاضر نیست در اینگونه ارتباطات با فرمتی تا این حد آزاد دهنده باقی بماند .
خانه ی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید سرد و بی روح است و وقتی به سراغشان می روی گویی پا به قبرستانی تاریک و قانونمند گذاشته ای که اگر مبل و صندلی ای هم آنجا باشد باید دست به سینه ، گویی روی میخ بنشینی و مراقب باشی کلامی ادا نکنی که فرد مبتلا ناراحت شود و یا توهین پندارد ، او همواره بدون دلیل موجه به همه چیز شک دارد و رفتار و سخن دیگران را حملاتی به شخصیت خود می پندارد که برای دیگران آشکار نیست و زود با عصبانیت واکنش نشان می دهد و یا حمله ی متقابل می کند.
فردی را می شناسم که خواهری مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید داشت ، او می گفت من ۴۰ سال دارم و خواهرم ۶۰ سال ، تا کنون ۳ دهه یعنی سی سال با هم قهر بوده ایم و ده سال دیگر هم این من بودم که به سراغ او می رفتم ولی هرگز هرگز جرأت نداشتم که حتی برای یک بار درب یخچال او را باز کنم و چیزی بردارم یا بگذارم چون او حتی این کار را هم توهین می پنداشت و بشدت ناراحت می شد .
او می گفت ما برادری داریم که هرگز اهل دزدی یا مواردی از این قبیل نیست و بسیار فرد درستگاری است ، اما خواهرمان که مبتلا به اختلال پارانویید است حتی او را نیز متهم به دزدی از کمدهای خانه ی او کرده است !
علائم ظاهری افراد پارانویید در تربیت فرزندان
تربیت فرزندان و در مجموع ارتباط با فرزندان نیز یکی دیگر از مواردی است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید بشدت عملکرد بدی دارند ، این بیماران فرزندانی به غایت وابسته و بدبین همچون خودشان را تربیت می کنند ، چرا که ریشه و اساس تفکر آنها بر این مبناست که دیگران آنها را استثمار کرده و نیت صدمه زدن و یا فریبشان را دارند ، در نتیجه بر همین مبنا فرزندان خود را نیز به این نگاه و طرز تفکر مسلح کرده و از آنها افرادی بدبین با شک و تردید زیاد می سازند .
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید همواره دیگران را تحت امر خود می خواهند و به واسطه ی کنترل کردن دیگران احساس زرنگ بودن می کنند و از این رهگذر حس ارزشمندی نیز دریافت کرده و افکار بیمار خود را درست و بجا می پندارند .
زنی ۷۴ ساله را می شناسم که دخترش را که ۵۳ است هنوز در خانه برای خود نگهداشته است و اجازه ی ازدواج به او نداده است و از کودکی به او اینگونه آموخته است که نباید شوهر کنی چون مردها همه فقط می خواهند از زنها سوء استفاده کنند و رابطه ی جنسی و ازدواج چیزی جز سوء استفاده نیست ، همچنین پسری داشت که تا سن ۴۰ سالگی در خانه نگه داشته بود و اجازه ی ازدواج نمی داد تا جایی که پسر طغیان کرده و با دختری ازدواج می کند اما به واسطه ی رفتارهای بد مادر و سوء ظن و شک و تردیدهای او و رفتارهای نامناسب ایشان این ازدواج نیز منجر به طلاق شد .
مادران مبتلا به اختلال پارانویید فرزندان خود را موجوداتی تحت امر و ذلیل می پندارند و بار می آورند ، گویی کالاهایی هستند که آنها را خریده اند و باید تا همیشه به این مادر بیمار سرویس بدهند و کنارش باشند و موظف هستند کنترل گری های او را نشانی از محبت و مهر مادرانه بدانند ، هرچند که برمبنای تربیت پایه ای ناقص و بیمار مادر ، فرزندان نیز خودشان به بازوهای مهم هشت پای پارانویید بدل شده اند و از آسیب های بالایی برخوردارند ، به طرزی که وابستگی در این فرزندان به حدی است که حتی در سنین بالا ، از ترس از دست دادن مادر شبها گریه می کنند تا به خواب می روند !
علائم ظاهری افراد پارانویید در کسب و کار
ویژگی اصلی اختلال شخصیت پارانویید الگوی بی اعتمادی و سوء ظن فراگیر به دیگران است به طوری که انگیزه های آنها بدخواهانه برداشت می شود .
در چنین وضعیتی فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید در کسب و کار هم دچار سوء ظن و شک و تردید است .
لازمه ی کسب و کار برقراری یک شبکه وسیع از ارتباطات است که فرد بتواند در آن بخرد و بفروشد و بیزنس کند ، حال از هر نوع و مدلی باشد فرقی ندارد .
طبعا افرادی که مبتلا به اختلال پارانویید هستند به دلیل احساس سوء ظنی که دارند نمی توانند از ارتباطات مفید و سازنده ای در کسب و کار خود استفاده کنند و همکاران خود را دشمنانی می دانند که قصد ضربه زدن و ویران کردن آنها را دارند ، در نتیجه پنهان کاری و دروغ گویی را پیشه می کنند و به قول خودشان اطلاعاتی به همکاران خود نمی دهند و یا در بحث خرید و فروش عمدتا از همکاران خود راهنمایی و مشورت دریافت نمی کنند و این کار را مضر و بد می دانند .
افراد مبتلا به اختلال پارانویید در کسب و کار همواره ناله می کنند و هر زمان که از آنها بپرسی آیا کار و کاسبی خوب است ، اذعان می دارند که نه اصلا خوب نیست و بازار خوابیده است ، آنها عمدتا زیرزمینی و شبانه کالاهای خود را جابجا می کنند و معتقدند که دیگران نباید بفهمند ما چکار می کنیم وگرنه به ما آسیب می زنند .
این بیماران حتی خانواده ی خود را نیز از سود و زیان کار خود با خبر نمی کنند و حتی درآمد واقعی خود را نیز به همسران خود نمی گویند چون تصور می کنند آنها در کمین مال او نشسته اند و برایش کیسه دوخته اند تا مالش را به یغما برند .
بی اعتمادی و سوء ظن شدید به دیگران در افراد پارانویید
ویژگی اصلی اختلال شخصیت پارانویید الگوی بی اعتمادی و سوء ظن فراگیر به دیگران است به طوری که انگیزه های آنها بدخواهانه برداشت می شود این الگو در اوایل بزرگسالی شروع می شود و در موقعیت های مختلف وجود دارد .
افراد مبتلا به این اختلال تصور می کنند که دیگران آنها را استثمار خواهند کرد ، به آنها صدمه خواهند زد یا آنها را فریب خواهند داد ، حتی اگر دلیلی برای تایید این انتظار وجود نداشته باشد .
آنها بر پایه دلیل جزئی یا بدون هیج دلیلی گمان می کنند که دیگران علیه آنها توطئه چینی می کنند و ممکن است در هر لحظه یا بدون دلیل ، ناگهان به آنها حمله کنند .
آنها اغلب احساس می کنند که عمیقا و به طرز جبران ناپذیری توسط فرد یا افراد دیگرای صدمه دیده اند .
آنها در مورد وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و همکاران خود که اعمال آنها برای شواهدی از نیت های خصمانه دقیقآ زیر نظر گرفته می شوند ، دلمشغول تردیدهای ناموجه هستند .
افراد مبتلا به اختلال پارانویید مایل نیستند اسرار خود را با دیگران درمیان بگذارند یا با آنها صمیمی شوند زیرا می ترسند از اطلاعاتی که در میان می گذارند علیه خودشان استفاده شود
حساسیت بیش از حد و به راحتی رنجیده شدن در افراد پارانویید
این افراد به دیگران کینه می ورزند و مایل نیستند توهین ها و بی حرمتی ها یا تحقیر هایی را که فکر می کنند دیگران به آنها کرده اند ببخشند و معمولا به توهین هایی که احساس کرده اند با عصبانیت واکنش نشان می دهند .
این افراد اعتقاد دارند «مردم همه فریبکارهستند» و «اگر فرصت بدست آورند به آدم حمله می کنند» ، این نوع نگرش و دنیا و اطرافیان یک نگرش ناسازگارانه و اشتباه است .
دانشمندان علم روانشناسی این رفتارها را ناسازگارانه و غلط می دانند و بر طبق مطالعات منشا آن را در کودکی های بد و سخت همراه با والدینی که همواره هشدار داده اند که مراقب باش حتما خطری در کمین است جستجو کرده اند و دریافته اند که والدین به شکل پی در پی به این افراد در کودکی هشدار داده اند که حواسشان را جمع کنند تا اشتباه نکنند و به آنها تلقین کرده اند که با دیگران فرق دارند و آنها را گوش بزنگ بار آورده اند .
در نتیجه این بیماران از حساسیت بالایی برخوردار هستند و به راحتی رنجیده و ناراحت می شوند و در مقابل رفتار دیگران واکنش نشان می دهند .
تلاش برای کنترل و انزوا در افراد پارانویید
افراد مبتلا به اختلال پارانویید توجه و تلاش بسیاری در جهت تحت کنترل درآوردن دیگران و محیط پیرامون خود دارند ، آنها میل زیادی به دانستن و دخالت در زندگی شخصی و مسائل خصوصی دیگران دارند و انتظار دارند دیگران همه ی اسرار خود را به ایشان گفته و به ایشان اجازه ی تصمیم گیری بدهند و راهنمایی بخواهند ، به ترتیبی خودشان احساس می کنند دیگران می خواهند استثمارشان کنند ولی بسادگی دیگران را تحت کنترل و استثمار خود در می آورند و انتظارات نابجایی از دیگران دارند به طرزی که اگر با پاسخ منفی یا بی اعتنایی مواجه شوند بشدت ناراحت شده و این را توهین می پندارند و به دیگران کینه می ورزند .
افراد مبتلا به این اختلال به طرز بیمارگونه ای حسادت دارند و کینه توز می باشند .
لذا رفتار ناسازگارانه و توقعات بیش از حدی که این بیماران دارند دیگران را از آنها دور می کند ، بعلاوه این که خود این مبتلایان نیز ترجیح می دهند در انزوا و تنهایی زندگی کنند که به قول خودشان کسی سر از کارشان در نیاورد و اطلاعاتشان لو نرود !
تفسیر توهم آمیز در افراد پارانویید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید در پاسخ به استرس ، ممکن است دوره های روانپریشی بسیار کوتاه را که چند دقیقه تا چند ساعت ادامه می یابند تجربه کنند .
در برخی موارد ، اختلال شخصیت پارانویید ممکن است به صورت پیشایند پیش مرضی اختلال هذیانی یا اسکیزوفرنی به نظر برسد .
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید ممکن است دچار افسردگی اساسی شوند و در معرض خطر بیشتر برای آگورافوبیا و اختلال وسواس فکری – عملی قرار داشته باشند .
اختلالات مصرف الکل و مواد دیگر اغلب روی می دهند ، به نظر می رسد که رایج ترین اختلالات همزمان اسکیزوتایپی ، اسکیزویید ، خودشیفته ، دوری جو و مرزی باشند .
شیوع اختلال پارانویید در مردان بیشتر است .
بعضی مطالعات نشان می دهند که این اختلال ممکن است در خویشاوندان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اندکی بیشتر شیوع داشته باشد .
بنابراین توهم و هذیان در اختلال پارانویید پدیده ای دور از ذهن نیست و افراد مبتلا به این اختلال قابلیت افکاری توهم آمیز نسبت به مسائل را دارا می باشند .
نتیجه گیری
از آنجایی که بارزترین معیار شخصیتی مبتلایان به اختلال شخصیت پارانویید بی اعتمادی است ، احتمال این که این افراد برای دریافت کمک حرفه ای به روان شناسان مراجعه کنند بسیار اندک است و زمانی هم که مراجعه ای صورت می گیرد معمولا علتش خود شخصیت شان نیست بلکه وجود یک بحران در زندگی شان است .
رواندرمانگران باید به یاد داشته باشند که اعتماد و صمیمیت جزو موارد مشکل در بیماران مبتلا به این اختلال است ، بیماران پارانویید معمولا در گروه درمانی عملکرد خوبی ندارند ، هرچند گروه درمانی می تواند در بهبود مهارت های اجتماعی و کاهش شکاکیت از طریق ایفای نقش مفید واقع شود .
همچنین دارودرمانی در کاهش اضطراب و رسیدگی به تشویش و مهار آنها مفید است اما گاهی اوقات به داروهایی برای مدیریت تفکر هذیانی نیز احتیاج می شود .
